Być rodzicem, czyli jak dojrzewać ze swoim dzieckiem

Krystyna Sztuka

Niełatwo jest dziś być rodzicem. Wielość różnego rodzaju wskazań, przestróg, czasem sprzecznych porad wychowawczych wywołuje dezorientację i coraz większą niepewność poszukujących informacji, a zagubionych w ich gąszczu rodziców.

Dzieci są dla nas ważne. W hierarchii wartości rodziców często najważniejsze. Jak postępować z małym, a później z coraz starszym dzieckiem, żeby skutecznie wspierać jego rozwój i być rodzicem, który potrafi nadążać za jego potrzebami? Inaczej mówiąc, jak być dobrym i mądrym rodzicem na kolejnych etapach życia swojego dziecka.

Ogromna ilość porad i poradników wychowawczych nie daje jednoznacznych odpowiedzi. Przy tym niejednokrotnie wskazania wychowawcze, rozpoczynające się od ogólnie podanych wyników najnowszych badań, często przedstawiają postawy i poglądy od dawna znane, choć z różnych powodów zapomniane, odrzucone, zlekceważone bądź mylnie odczytane.

Do takich należy między innymi modna ostatnio koncepcja tzw. rodzicielstwa bliskości, która wydaje się najbliższa naturze, zgodna z odruchowymi zachowaniami obecnymi w różnych kulturach. Teoretycy i propagatorzy tej koncepcji określają ją jako pewną postawę, czy wręcz filozofię, opartą na teorii przywiązania (por.: J. Bowlby, M. Ainsworth), czyli na świadomym rozwijaniu więzi rodziców z dzieckiem, umożliwiającej dziecku nabycie wzorca wchodzenia w bliskie relacje, określanego jako bezpieczny styl przywiązania.

Rodzicielstwo bliskości

Rodzicielstwo bliskości to rodzicielstwo: czułe, wrażliwe, oparte na dostępności emocjonalnej, tworzeniu więzi i przywiązania, co pozwala w pełni zaspokajać życiowe potrzeby małego dziecka. Międzynarodowa organizacja powołana w celu promowania idei rodzicielstwa bliskości – API (Attachment Parenting International) – sformułowała zasady konkretnych zachowań i działań, żeby jak najlepiej „zestroić się” emocjonalnie z dzieckiem od pierwszych chwil jego życia.

Chodzi przede wszystkim o to, by:

• być z dzieckiem w stałym kontakcie,
• być dlań zawsze dostępnym fizycznie i emocjonalnie,
• być wrażliwym na jego potrzeby.

Działania te uważa się za kluczowe dla wytworzenia się u dziecka bezpiecznego stylu przywiązania. Jeśli matka lub osoba pełniąca tę rolę w pierwszym okresie życia dziecka jest właśnie taka: dostępna, wrażliwa na sygnały płynące od dziecka, potrafi je odczytywać i zaspokajać, dziecko zdobywa podstawowe zaufanie do siebie – jako kogoś wartościowego – i do świata, który w tym okresie reprezentuje matka.

Od początku swojego życia dziecko potrzebuje kontaktu fizycznego, tj.: bliskości, dotyku, głaskania, przytulenia, jako bezsłownego wyrazu uczuć. W najwcześniejszym okresie życia dotyk oznacza ochronę, pewność i bezpieczeństwo. Wraz z wiekiem znaczenie dotyku zmienia się i rozwija. Później już coraz rzadziej jest on tylko symbolem ochrony, a coraz częściej wyrazem akceptacji – też potrzebnej do rozwoju.

Według Attachment Parenting International jest osiem wskazań, które wspierają u dziecka rozwój bezpiecznego stylu przywiązania. Są to:

• psychiczne przygotowanie do ciąży, porodu i rodzicielstwa,
• karmienie dziecka z miłością i szacunkiem,
• reagowanie z wrażliwością na potrzeby dziecka,
• zapewnienie dziecku tzw. odżywczego dotyku,
• zapewnienie bezpiecznego pod względem fizycznym i emocjonalnym snu,
• zapewnienie stałej, pełnej miłości obecności i opieki,
• praktykowanie pozytywnej dyscypliny,
• dążenie do równowagi w życiu osobistym i rodzinnym.

Wiele osób preferujących rodzicielstwo bliskości wybiera jednocześnie naturalne życie rodzinne – ang. natural family living (NFL), czyli między innymi:

• naturalny poród domowy,
• wspólne spanie z dzieckiem – tzw. co-sleeping,
• rezygnację z pracy zawodowej jednego z rodziców,
• edukację domową.

Żeby jednak mogło zaistnieć przywiązanie w tej sprzyjającej rozwojowi psychospołecznemu formie, musi być spełniony podstawowy warunek: obecność „dostatecznie dobrej matki”. Termin ten, wprowadzony przez Winnicotta – good enough mother – określa matkę uczuciowo dostępną i wykazującą w kontakcie z dzieckiem zdolność emocjonalnego dostrojenia. Przy czym zakłada się, że bezpieczną więź może nawiązać z dzieckiem także inna osoba niż matka, zajmująca się nim stale przez dłuższy czas.