Dlaczego małżeństwa się nie rozwodzą?

Katarzyna Litwińska-Rączka

Przegląd badań

Małżeństwo to długi i angażujący proces wyzbywania się iluzji co do własnych wyobrażeń oraz urealniania wzajemnych oczekiwań. Im jest to proces bardziej świadomy, tym lepiej dla jakości małżeństwa.

Historia pary najczęściej rozpoczyna się od zakochania, ale prawie nigdy od świadomości, czym jest małżeństwo. W stosunkowo krótkim czasie rozstrzyga się, w jakim kierunku para zmierza. Jeżeli pojawia się refleksja, że małżeństwo nie układa się samo, że wymaga wysiłku, pracy nad sobą, że jest relacją ukierunkowaną na realizację wspólnych celów, wyłączną, domagającą się częściowego i obustronnego dostosowania do siebie oraz wzięcia odpowiedzialności za inne osoby, ma szansę przetrwania i może dawać głębokie poczucie satysfakcji i spełnienia.

Małżeństwo to relacja, która wymaga bardzo wiele wysiłku i troski.

Zakochanie i idealizacja

Początki związku wiążą się z zakochaniem i idealizacją partnera, która zakłada jedynie częściowe postrzeganie go takim, jakim jest w rzeczywistości, a zauważanie w nim przede wszystkim cech i zachowań, które odpowiadają naszym pragnieniom. Wszelkie cechy, które nie pasują do naszych potrzeb, są minimalizowane i unieważniane.

Młodzi ludzie przeżywają bajkowe motywy jedności, idealnego dopasowania i zaspokojenia.

Ciekawie przeżycia te opisuje terapeuta rodzinny Carl Whitaker:

• „Ja jestem tobą, a ty jesteś mną.
• Jesteś centrum mojego świata, przeto i ja muszę być centrum twojego świata.
• Zawsze będziemy razem, nie rozstaniemy się nigdy.
• Zawsze powiemy sobie wszystko, nigdy niczego nie ukryjemy przed sobą.
• Ty jesteś istotą najpiękniejszą, najlepszą, najbardziej szlachetną, jaką kiedykolwiek dane mi było poznać: o tak, jakże zasługujesz na poświęcenie tobie mojego życia.
• Po ślubie, z twoją pomocą, zmienię się, stając się lepszą osobą. Nie obchodzi mnie, skąd pochodzisz: poślubiam Ciebie, a nie twoją rodzinę” (Vella G., Camillocci D.S., „Pat małżeński”).

Bajki kończą się zdaniem: „Wzięli ślub i odtąd żyli długo i szczęśliwie”, ale tak naprawdę jest to dopiero początek trudnej drogi, a równocześnie koniec bajki o idealizacji. Historia każdego małżeństwa to bowiem bardzo długi i angażujący proces wyzbywania się iluzji co do owych bajkowych mitów oraz urealniania wzajemnych oczekiwań, co nie dzieje się spontanicznie, lecz wymaga świadomego wysiłku.

Rozwój pary

Główne zasady funkcjonowania związków partnerskich, które ułatwiają elastyczność i okazują się ważne, żeby zbudować satysfakcjonującą relację, można ująć w cztery zasadnicze punkty.

• Zasada odgraniczenia – dobrze funkcjonująca para musi się określić (oddzielić) zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie. Dotyczy to zarówno odgraniczenia się pary od świata zewnętrznego, jak i wobec siebie nawzajem. Chodzi o ustalenie wzorców bliskości i dystansu, czyli na ile partnerzy w związku potrzebują być razem – wspólnie robić różne rzeczy, spędzać czas, podejmować decyzje; a na ile potrzebują odrębności – własnych zainteresowań, znajomych i czasu spędzanego indywidualnie. W zdrowym małżeństwie para powinna odróżniać się od wszystkich innych relacji – są wobec siebie zdecydowanie bliżej; wewnątrz muszą zachować wyraźne różnice i respektować granice pomiędzy sobą.
• Równowaga – w małżeństwie zachowania regresywne – dziecięce, jak i progresywne – dorosłe, powinny być w równowadze i mają do nich prawo zarówno mąż, jak i żona, przy czym nie powinny być one rozdzielone jako spolaryzowane role. W zdrowym związku partnerzy odnoszą korzyści z płynnej równowagi pomiędzy zachowaniami progresywnymi i regresywnymi każdego z nich. Każdy ma prawo do czucia się słabym i pocieszenia ze strony drugiego. Może też czuć satysfakcję z własnej siły i wspierania partnera. Zasada ta sprawia, że różnorodne potrzeby indywidualne mogą być w parze zaspokajane.
• Równorzędność partnerów – partnerzy w związku powinni pamiętać, że są równorzędnymi osobami. W satysfakcjonującym małżeństwie obie strony mają poczucie równej wartości. Oznacza to nie tylko równouprawnienie w relacji, lecz także równorzędne poczucie własnej wartości u obojga.
• Balans pomiędzy stałością a zmianą – jest to optymalne funkcjonowanie pary. W życiu rodzinnym pojawiają się ciągłe zmiany wynikające z rozwoju indywidualnego członków rodziny i rozwoju systemu (tj.: narodziny, śmierć, kolejne etapy życia) oraz wydarzeń losowych (np.: utrata pracy, przeprowadzka, choroba), do których małżonkowie muszą przestroić się, dostosowując cały czas do aktualnej sytuacji zasady funkcjonowania, podział obowiązków, normy, komunikację. Balans ten oznacza elastyczne funkcjonowanie, czyli umiejętne dostosowywanie się do zmian i pokonywanie kryzysów przy równoczesnym zachowaniu tożsamości pary.

Większość par dba o swój związek w sposób intuicyjny; jeżeli tego nie robią, rzadko wynika to z braku wiedzy, a najczęściej związane jest z problemami z dzieciństwa.

Przestrzeganie tych zasad nie gwarantuje jeszcze udanego małżeństwa, lecz stanowi ramy, w jakich może rozwijać się satysfakcjonujący dla obu stron związek. Większość par stosuje te zasady w sposób intuicyjny. Jeśli małżonkowie ich nie realizują, nie wynika to z niewiedzy, a raczej z głęboko zakorzenionych problemów z dzieciństwa.

Fazy w małżeństwie

Warto wiedzieć, że małżeństwo przechodzi pewne fazy i typowe dla małżeńskiej relacji kryzysy. Jeżeli kryzysy nie zostaną rozwiązane, małżeństwo przestaje się rozwijać.