Mężczyzna po czterdziestce

Marcin Jacek Jabłoński

U mężczyzny kryzys wieku średniego zwykle pojawia się pomiędzy 35. a 45. rokiem życia jako rezultat rozpoznania własnej przemijalności i zbliżającej się starości. Mężczyzna wchodzi wówczas w przysłowiową „smugę cienia”. Dociera do niego świadomość nieuchronnej śmierci. Często pojawiają się odkładane do tej pory pytania o sens życia i działań, jakie podejmował.

W sytuacji pozytywnego przebiegu kryzysu – pozytywnych decyzji i wyborów – może nastąpić aktywizacja tłumionych dotychczas marzeń i fantazji oraz wynikające z tego uruchomienie nowych działań twórczych. W tym przypadku kryzys może stać się początkiem owocnej i szczęśliwej drugiej połowy życia. W sytuacji niekorzystnego przebiegu życie mężczyzny może zdominować lęk, który będzie paraliżował zdolności twórcze. Najczęściej doprowadzi do stopniowego wycofywania się z życia, problemów w związku i depresji.

Typowe cechy męskie

Stereotypy płci są uogólnionymi przekonaniami dotyczącymi charakterystycznych cech mężczyzn i kobiet. Tworzą uproszczony opis „męskiego” mężczyzny i „kobiecej” kobiety, przypisując wszystkim mężczyznom i wszystkim kobietom określone, podobne cechy.

Kryzysy w życiu człowieka, także kryzys wieku średniego, są sprawą normatywną, dlatego nie należy ich demonizować ani negować ich obecności i znaczenia, kiedy już się pojawią.

Do typowych cech przypisywanych mężczyznom należą:

• niezależność,
• duże poczucie własnej wartości,
• stabilność emocjonalna,
• racjonalizm,
• skłonność do dominacji i uruchomienia postaw agresywnych – których obecność uzasadniona jest ewolucyjnie jako niezbędna m.in. do obrony partnerki i wspólnego potomstwa przed niebezpieczeństwem.

Kobiety, poszukując idealnego partnera, podkreślają zwykle znaczenie cech, takich jak: żywotność, przebojowość, waleczność, skuteczność, które – bazując na wrodzonej męskiej skłonności do agresji i ekspansywności – przekładają się ostatecznie na atrakcyjność mężczyzny, również seksualną. Zestaw tych cech jest jednocześnie zapowiedzią przyszłych zwycięstw w rywalizacji z innymi mężczyznami, jak też gwarantem odniesienia sukcesu zawodowego i finansowego.

Problem zazwyczaj pojawia się, kiedy taki przebojowy mężczyzna zostanie mężem i ojcem. Wtedy często następuje zmiana oczekiwań kobiety. Na plan pierwszy wysuwa się pragnienie ograniczenia przez partnera aktywności poza domem i mocno akcentowana jest potrzeba ujawniania przez mężczyznę cech przeciwnych do tych, które były tak atrakcyjne na początkowym etapie związku. Bardziej liczą się wtedy: łagodność, delikatność, troskliwość, ustępliwość, emocjonalność.

Z drugiej strony we współczesnej popkulturze obecna jest moda na rozmywanie tradycyjnych pojęć „męskości” i „kobiecości”. Także relatywizowanie kulturowych, społecznych i biologicznych uwarunkowań płci człowieka. Już powierzchowna analiza tej sytuacji ujawnia liczne sprzeczności, źródła przemęczenia i zagubienia, jak również negatywnego bilansu, frustracji i aktywizacji mechanizmów psychologicznych kryzysu u mężczyzn wchodzących w wiek średni. Związane jest to też z poczuciem niedostosowania, ciągłego pośpiechu, braku zaspokojenia własnych potrzeb emocjonalnych oraz niemożności sprostania wszystkim oczekiwaniom.

Zbyt duże oczekiwania społeczne i sprzeczne role przypisywane mężczyźnie mogą uaktywnić mechanizmy decydujące o pojawieniu się u niego kryzysu połowy życia.

Można by stwierdzić, że współczesny mężczyzna stoi na z góry straconej pozycji, gdyż społeczne oczekiwania i przypisywane mężczyźnie często sprzeczne role – macho, kochanek, opiekun, ojciec, pracownik, żywiciel rodziny, rycerz, mędrzec, patriarcha, wódz – stanowią opóźniony zapłon nadchodzącego kryzysu.