Przemoc jest przestępstwem

Kazimierz Nosal

Stosowanie przemocy wobec osób najbliższych jest przestępstwem ściganym z urzędu.
Oznacza to, że wniosek osoby pokrzywdzonej o wszczęcie postępowania karnego nie jest w tym przypadku konieczny. Niniejszy artykuł będzie dotyczył przede wszystkim prawno-karnych aspektów stosowania przemocy w rodzinie oraz roli instytucji i organów publicznych w przeciwdziałaniu i rozwiązywaniu problemów związanych z przemocą wobec najbliższych.

Żeby przerwać przemoc w rodzinie, często krokiem dającym dopiero możliwość szerokiego wpływu na sprawcę przemocy jest wszczęcie postępowania karnego.

Polskie prawo karne czyn znęcania się ujmuje w art. 207 Kodeksu karnego (kk). Brzmi on następująco: „Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli czyn taki połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Gdy następstwem czynów określonych wcześniej jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”.

Bywa, że w akcie oskarżenia, a później w wyroku skazującym ujęte są również inne czyny popełnione na szkodę pokrzywdzonego. W tych przypadkach ściganie następuje jednak na wniosek pokrzywdzonego. Czyny te to między innymi: uderzenie człowieka lub naruszenie jego nietykalności cielesnej w inny sposób (art. 217 kk); grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona (art. 190 kk); wzbudzanie u innej osoby uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia lub naruszenie jej prywatności poprzez uporczywe nękanie (art. 190a §1 kk; tzw. stalking); spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, w wyniku którego pokrzywdzonym jest osoba najbliższa (art. 157 §1 i 2 kk); doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem (zgwałcenie) oraz doprowadzenie w ten sam sposób innej osoby do poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności (art. 197 kk). Należy podkreślić, że przestępstwo to popełnia także małżonek, który dopuszcza się zgwałcenia współmałżonka.

Stosowanie przemocy jest czynem karalnym.

Sytuacja osoby doznającej przemocy (w sposób celowy unika się obecnie określenia „ofiara przemocy”, żeby nie wyrabiać u osób doznających przemocy poczucia bycia stroną słabszą – ofiarą) jest bardzo trudna. Łączy się z dużym cierpieniem i stresem. Jest wiele form wsparcia i pomocy osobom cierpiącym na skutek znęcania się nad nimi. Przed wszczęciem postępowania karnego formy te powinny być w pełni wykorzystane.

Co można zrobić w przypadku doświadczania przemocy od osoby bliskiej?

Zarówno osoba doznająca przemocy, jak i świadkowie takich działań mogą skontaktować się w swoim środowisku z różnymi osobami w celu podjęcia prób rozwiązania problemu. Kontakt można nawiązać na przykład z: policjantem, nauczycielem, pedagogiem szkolnym, pracownikiem socjalnym, lekarzem rodzinnym, duchownym, kuratorem sądowym, specjalistą uzależnień. Każda z tych osób może i powinna poświęcić czas na wysłuchanie, udzielenie wskazówek i wsparcia tak bardzo potrzebnego w tej trudnej sytuacji.

Niektóre służby, takie jak policja czy pomoc społeczna, w sposób szczególny powołane są do udzielania pomocy osobom doznającym przemocy. Artykuł 15a ustawy o Policji daje nawet prawo funkcjonariuszowi Policji do zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie, stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.