Kryzysy w związku

Katarzyna Litwińska-Rączka

Kryzys jest nieuchronnym elementem życia każdego człowieka, małżeństwa, rodziny i nie da się przeżyć życia, nie biorąc udziału w kryzysach. Choć niektórym udaje się udawać, że kryzysy ich nie dotyczą, takie udawanie prowadzi do zatrzymania rozwoju osobowościowego na poziomie jednostki, rozwodu emocjonalnego pary w małżeństwie lub do dysfunkcjonalności systemu w rodzinie.

Definicja kryzysu uwzględnia jego istotne elementy, to znaczy:

• trudną sytuację, która pojawia się nieoczekiwanie,
• wymaganie od osoby czy osób w kryzysie dużych zmian w osobowości i postrzeganiu świata,
• znalezienie nowych sposobów adaptacji do trudności, podczas gdy stare sposoby są nieskuteczne i zawodzą.

W sytuacji małżeńskiej zmiana prowokowana przez kryzys dotyczy zachowań oraz otwartości małżonków wobec siebie.

„Kryzys to sytuacja emocjonalnego i umysłowego stresu, wymagająca zmian perspektyw w ciągu krótkiego czasu. Te zmiany perspektyw wywołują często zmiany struktury osobowości. Zmiany te mogą być progresywne lub regresywne. Człowiek w sytuacji kryzysowej nie potrafi zachować spokoju, gdyż znane mu sposoby postępowania nie są skuteczne” (Allport G.).

Rodzaje kryzysów

Kryzysy można podzielić na rozwojowe, sytuacyjne i egzystencjalne.

• Kryzysy rozwojowe – łączą się ze stadialnością życia człowieka czy rodziny, wchodzeniem w kolejne etapy życia. Wymagają nowych sposobów działania i myślenia.
• Kryzysy sytuacyjne – dotyczą trudnych wydarzeń, które prowokujemy naszymi działaniami lub przynosi je los, np.: utrata dziecka w rodzinie, utrata pracy, klęska żywiołowa, wypadek samochodowy, śmierć, gwałt, wojna, zdrada. Zazwyczaj powstają w wyniku nieoczekiwanych sytuacji.
• Kryzysy egzystencjalne – wynikają z ludzkiej kondycji związanej ze śmiertelnością. Psycholodzy egzystencjalni nazwali i opisali tak zwane podstawowe troski egzystencjalne, które towarzyszą wszystkim ludziom, choć często nie zdajemy sobie z nich sprawy. Są to: lęk przed śmiercią, konflikt między wolnością a odpowiedzialnością, izolacja egzystencjalna, poczucie braku sensu życia. Jeśli ludzie nie konfrontują się z tymi troskami, gdyż chcą uniknąć lęku wynikającego z myślenia o nich, wówczas ograniczają swój rozwój i zawężają doświadczenia, co powoduje psychopatologię.

Bycie w sytuacji kryzysowej nie jest miłe. Może wyzwolić: lęk, niepewność, poczucie bycia w impasie, bezradność, poczucie winy, frustrację, apatię, przygnębienie, złość, irytację – czyli gamę bardzo trudnych do zniesienia uczuć. W stanie kryzysu mamy poczucie, że utraciliśmy kontrolę i władzę nad sobą i nad biegiem naszego życia, że jesteśmy zagubieni i zdezorientowani. Dlatego być może uważamy, że bardziej opłaca się unikać kryzysów za wszelką cenę, zamiast je sobie uświadamiać i próbować sobie z nimi radzić. Jednak, jeśli chcemy się rozwijać i stawiać czoło życiu, nie inwestujmy w obronę, tylko zastanówmy się, co możemy zrobić w sytuacji trudnej.

Lindemann i Caplan – teoretycy zjawiska kryzysu – opisują cztery fazy reakcji kryzysowej.